Spor Psikolojisi Nedir? Sporculara Katkısı Nelerdir?
Ahmet POLAT
Bu haftaki yazımızda spor psikolojisini ele alacağım.
Sporun hangi branşıyla uğraşırsanız uğraşın. Yaptığınız sporu bilimsel ve de ruh halini enine ve de boyuna ele alarak yaparsanız başarı grafiğiniz yüksek olur.
Spor Psikolojisi Dünya’da 1900’lü yılların başında gelişmeye başlayan ve hızla yayılarak birçok ülkede kullanılmaya başlayan bir bilim dalıdır.
Spor Psikolojisi, sporcuların duygu, düşünce, davranış ve performansını inceleyen ve elde ettiği bilgileri uygulama alanında kullanmayı amaçlayan bir bilim dalıdır.
Burada “bilim dalı” kavramı önemlidir çünkü bu alanda kullanılan teknikler, yapılan bilimsel araştırmalar sonrasında elde edilen bilgilerden hareketle ortaya çıkmıştır.
Dolayısıyla bu alanda çalışan uzmanların hem araştırmacı rolü hem de uygulayıcı rolü bulunmaktadır.
Yani hem spor psikolojisi konuları üzerinde araştırmalar yaparak, alan yazının gelişmesini sağlayacak hem de elde edilen bilgilerden hareketle sporcularla çalışmalar yaparak, sporcuların istenen konularda gelişmesini sağlayacaktır.
Spor Psikolojisi
Sporcunun performansına ve ruh sağlığına etki eden psikolojik faktörler ile çalışmalar yapan bir bilimdir. Sporda çoğu zaman sporun teknik, taktik ve fiziksel performans boyutları ön planda tutulmaktadır.
Sporcuların antrenmanları tamamen bu özellikleri geliştirmeye yönelik planlamakta ve sanki tek önemli olan nokta bu özelliklermiş gibi davranılmaktadır. Oysa olayın gerçeği böyle değil. Örneğin, çok beğendiğiniz bir sporcuyu iki müsabakada üst üste takip ederseniz bile performansında nasıl değişimler olduğunu görebilirsiniz. Yâda tenis, yüzme gibi sporlarda üst düzey sporcularda bu daha da ön plana çıkmaktadır.
Spor Psikolojisi Hangi Konularda Çalışmalar Yapar?
Hedef belirleme: Sporcular için hedeflerin büyük önemi vardır. Her sporcunun kısa sürede ve uzun sürede ulaşmak istediği bir hedef olmalı ki çalışmalarını ona göre planlasın.
Amatör-profesyonel, genç ya da yetişkin fark etmeksizin tüm sporcuların hedefleri konusunda çalışmalar yapmış olması gerekmektedir.
Konsantrasyon: Konsantrasyon, performans için en önemli kriterlerden birisidir. Sporcuların en zor şartlarda bile görevine odaklanabilmeyi başarması ve bunu sürdürmesi gerekmektedir.
Çoğu spor branşında müsabakalar belli bir sürede gerçekleşmektedir. Sporcunun göreve odaklanması ile birlikte bu odağını müsabaka boyunda koruyarak, konsantrasyon sağlaması gerekmektedir.
Motivasyon: Sporcular için en önemli becerilerden biri motivasyondur. Sporcunun müsabakaya, antrenmana, kendini geliştirmeye yönelik isteği ve bu isteğin yoğunluğunu ifade eder.
Duygu düşünce davranış: Duygu, düşünce ve davranışlarımız sadece spor değil tüm hayatımızda bize yön vermektedir. Sporcularda da müsabakaya, rakibe, antrenöre, takım arkadaşına, kendisine, ailesine ya da başka birçok değişkene yönelik duygu, düşünce ve davranışları vardır. Bu duygu, düşünce ve davranışlar incelenerek performansa etki edenler üzerinde çalışmalar yapılır. Spor psikoloji bu noktada birçok duygu, düşünce ve davranış temelli müdahale sağlamaktadır.
Baskı altında performans: Baskı sporun olmazsa olma bir parçasıdır. Kazanmaya yönelik, rakibe yönelik, skora yönelik, zamana yönelik birçok baskı unsuru olabilir. Sporcuların baskıyı bir düşman ya da bahane olarak görmek yerine baskı altında performans sergilemeyi öğrenmesi ve geliştirmesi gerekmektedir.
Kaygı ve stres yönetimi: Kaygı ve stres sporda çok karşılaşılan ve performansa çok fazla etkisi olan psikolojik faktörlerdendir. Sporcuların kendilerini tanıması, hangi durumlarda kaygı ve stres yaşadıklarını belirlemesi ve buna yönelik psikolojik çalışmalar yaparak kendini geliştirmesi gerekmektedir.
Saldırganlık ve öfke: Saldırganlık ve öfke sporda fiziksel ya da sözel olabilmektedir. Bazı sporcuların spor hayatının bitmesine ya da büyük oranda zarar görmesine neden olabilmektedir. Sporcuların hem sporda hem de spor dışı hayatından saldırganlık ve öfke konusunda gelişim sağlaması beklenmektedir.
Spor Psikolojisi İle Neleri Geliştirebilirsiniz?
Motor öğrenme: Spor psikolojisinin ilk çalışma konuları “motor öğrenme” üzerineydi. Yani yeni bir fiziksel beceriyi öğrenme veya önceden öğrenilen bir beceriyi geliştirme konularında. Bu konuda birçok spor psikolojisi tekniği bulunmaktadır. Fiziksel beceriyi geliştirmek isteyen sporcular bu teknikleri kullanmaktadır. Örneğin atletizmde öğrendiğiniz bir beceriyi mükemmel hale getirme konusunda fiziksel antrenmen kadar zihinsel antrenman önermekteyiz. Diğer tüm spor branşları için de benzer şekilde motor gelişim için zihinsel antrenman çalışmaları yapılmaktadır.
Performans gelişimi: Elit sporcular için çoğu zaman odak noktası performanstır. Bu nedenle spor psikolojisi teknikleri ile performans artırmaya yönelik müdahaleler planlanmaktadır.
Psikolojik becerilerin gelişimi: Spor psikolojisi uygulamaları ile motivasyon, konsantrasyon, stres ve kaygı yönetimi gibi birçok psikolojik beceriyi geliştirmiş olursunuz. Bu beceriler hem sporda hem de spor dışı yaşamınızda size yardımcı olacaktır.
Psikolojik iyi oluş: Spor psikolojisi, sporcunun performansının yanında spor dışındaki hayatında da mutlu, anlamlı bir yaşamının oluşmasını amaçlar. Çünkü hayat bir bütündür. Spor başarısının yanında sporcuların gündelik yaşamını ve kariyerini de planlaması amaçlanır.
Sonuç olarak; spor psikolojisi bu ve bunlar gibi birçok katkı sağlamaktadır. Bu noktada amatör, profesyonel, genç, yetişkin tüm sporcuların spor psikolojisi çalışmalarından alacağı bir katkı vardır. Başarı tesadüf değildir ve hiçbir başarı sadece bir kişinin ürünü değildir. Sporda başarı bir ekip işidir. Antrenör, diyetisyen, fizyoterapist, spor psikoloğu gibi uzmanların uyum içerisinde çalışması sonucu üst düzey performanslar görülür.
