Meşru müdafaanın(savunmanın) şartları nelerdir?
Av.Numan Berk AKTI
A-) Meşru Müdafaa Nedir?
Meşru savunma kısaca kişinin kendisini savunmasına denir. Söz konusu saldırı fiili, kişinin kendisine ya da bir başkasınayönelmiş olabilir. Meşru savunma kapsamında hareket eden kimsenin eylemi, saldırıyı defetmeye yönelmeli, ölçülü ve orantılı olmalıdır. Bu durumda kişinin şahsına ya da başkasına yönelen saldırıyı aşağıda açıklayacağımız şartlar çerçevesinde savuşturması halinde meşru savunmada bulunan kişiye ceza verilmeyecektir.
B-) Meşru Müdafaanın Saldırıya Yönelik Koşulları
1-) Bir Saldırı Bulunmalıdır
Saldırının insana karşı olması gerekir; evcil hayvana, taşınmaza, taşınır mala yönelik saldırılara karşı yapılan savunmalar meşru müdafaaya girmez. Saldırının mutlaka gerçekleşmiş olması gerekmez, gerçekleşmesi muhakkak saldırılar için de meşru müdafaa mümkündür.
2-) Saldırı Haksız Olmalıdır
Saldırı hukuka aykırı olmalıdır. Hukuka uygun müdahalelerde meşru müdafaa kapsamına girmez. Örneğin kolluk yakalaması sırasında kolluğa karşı savunmaya girilmesi meşru müdafaa olarak değerlendirilmeyecektir.
3-)Saldırı Meşru Savunma İle Korunabilecek Bir Hakka Yönelik Olmalıdır
Saldırı fiili kişiye veya başkasına ait herhangi bir hakka yönelik olabilir. Bu kapsamda yaşama, vücut bütünlüğüne, cinsel dokunulmazlığa, şerefe, konuta ve zilyetliğe yönelik saldırılar da meşru savunma nedeni olabilir.
4-) Saldırı ile Savunma Eş Zamanlı Olmalı
Saldırı gerçekleştikten sonraki müdahaleler meşru müdafaa olmaz. Saldırı bittikten sonra artık kişiye yönelen bir saldırı kalmadığından, şartları varsa ancak haksız tahrik hükümleri uygulanabilecektir.
C-) Meşru Müdafaanın Savunmaya Yönelik Koşulları
1-) Savunma Zorunlu Olmalıdır
Kişinin, şahsına ya da başkasına ait bir hakkı koruyabilmek maksadıyla savunma haricinde bu saldırıyı defetme şansının bulunmaması durumunda zorunluluk unsurunun meydana geldiği kabul edilecektir. Mevcut hukuk düzenimiz; kişilerin, şahsına yönelen saldırılardan kaçmalarını beklememektedir. Özetle, kişinin saldırıdan kaçarak kurtulabileceği öne sürülerek bu kişi hakkında meşru müdafaa hükümlerinin uygulanmaması gerekir denemez.
2-) Savunma Saldırana Karşı Yapılmalıdır
Saldırıyla alakası olmayan üçüncü kişilere yönelen eylemler, meşru savunma kapsamında değerlendirilmeyecektir.Savunmanın mutlaka saldırana karşı yapılması zorunludur.
3-) Savunma İle Saldırı Arasında Orantı Bulunmalıdır
• Bir somut olayda meşru müdafaa değerlendirmesi yapılırken, savunma ile saldırı arasındaorantı bulunup bulunmadığına dikkat edilir. Şayet saldırıya kıyasla ölçüsüz kalacak şekilde savunma gerçekleştirilmişse,savunma yapan kişi hakkında şartların varlığı halinde meşru savunmada sınırın aşılmasına ilişkin hükümler çerçevesinde karar verilecektir.
• Saldırıda ve savunmada kullanılan araçlar arasında da oran bulunması zorunludur. Fakat bu zorunluluk kapsamında mutlak bir eşitlikten bahsedilmez. Meşru müdafaaya konu olayda bıçakla saldırana kişiye, silahla savunma yapılması halinde de meşru müdafaa hükümlerinin uygulanabilmesinden bahsedilebilir. Fakat burada dikkat edilmesi gereken asıl husus, savunmanın şeklidir. Örneğinbu silahla, saldıranın hayati organlarını hedef almak orantılı bir davranış olarak kabul edilmeyecektir. Yere, havaya ya da saldıranın hayati risk taşımayacak bir uzvuna caydırıcılık oluşturmak amacıyla ateş etmek saldırıyı önleyecekken; saldıranın beyin, kalp gibi hayati bir organını hedefleyip ateş etmek meşru müdafaa kapsamında değerlendirilemez.
• Her somut olayın içeriğine göre bu denge yargılama esnasında hâkim tarafından takdir edilecektir. Bu hususta değerlendirme yapılırken sadece kullanılan aletlerin tehlike durumları değil, somut olayın gerçekleşme şekli, taraflar arasındaki fiziki kuvvet farkları, saldırının kuvveti gibi çeşitli unsurlar da dikkate alınarak değerlendirme tamamlanır.
Bugünkü yazımda meşru savunmanın ne olduğuna, meşru savunmanın saldırıya ve savunmaya yönelik şartlarının nelerden ibaret olduğuna değinmek suretiyle bu gibi durumlarla karşı karşıya kalındığında saldırı ve savunmada dikkat edilmesi gereken şartları açıklamaya çalıştım. Bir başka yazıda görüşmek dileğiyle.Sağlıcakla kalın.
