Mirasçılıktan Çıkarma (ıskat) veya Evlatlıktan Ret Davası

A.Mirasçılıktan Çıkarma Ne Anlama Gelir?

Toplumumuzda her ne kadar evlatlıktan ret davası olarak ağızdan ağza yayılmış bir söylem bulunsa da hem hukuk sistemimizde hem de kanunlarımızda evlatlıktan ret davası adında bir dava bulunmamaktadır. Hukuk sistemimizde tam anlamıyla evlatlıktan ret yoktur. Fakat evlatlıktan redde en yakın olarak değerlendirilebilecek durum, Türk Medeni Kanunu’nda yer alan mirasçılıktan çıkarma başlığı altında yer almaktadır. Mirastan çıkarma toplumumuzda bilinen adıyla evlatlıktan ret davası, sıklıkla karşılaşılabilen davalardandır.

Mirasçılıktan çıkarma; koşulların varlığı halinde miras bırakanın, saklı paylı mirasçılarını saklı paylarından yoksun bırakması durumudur. Mirasçılıktan çıkarılan saklı paylı mirasçı, mirastan pay alamaz. Mirastan ıskat(çıkarma) müessesi,sadece saklı paylı mirasçılar açısından uygulama alanı bulur.

B. Mirasçılıktan Çıkarmanın Şartları Nelerdir?

Evlatlıktan ret yani mirasçılıktan çıkarma Medeni Kanun’umuza göre iki şekilde mümkündür. İlki cezai ıskattır. Cezai ıskatta ya mirasçı,miras bırakanına karşı ağır bir suç işlemiş olmalıdır ya da aile hukukundan doğan görevlerini önemli ölçüde ihlal etmiş olmalıdır. İkinci tür ıskatta ise iyi niyetle hareket etme amacı vardır. Vasiyet eden, mirasçılıktan çıkardığı altsoyunun çocuklarını korumak amacıyla, bu çıkarmayı yapmaktadır.

1. CEZAİ ISKAT HALLERİ ve KORUYUCU ISKAT

1-Saklı paylı mirasçının; mirasçılıktan çıkarılabilmesi için mirasçının, miras bırakana ya da yakınlarına karşı ağır bir suç işlemiş olması

Burada bahsi geçen ağır suç ifadesini ceza hukuku hükümlerine göre değil, sübjektif kriterler olan ailevi ve sosyal açıdan değerlendirmek daha doğru olacaktır. Sıklıkla karşılaşılan iftira suçu bu şarta örnek gösterilebilir. Böyle bir fiile dayanarak mirastan çıkarma için, failin işlediği fiil sebebiyle mahkûm olmasına gerek yoktur. Soruşturmanın zamanaşımı, af vb. sebeplerle sonuçsuz kalması da mirastan çıkarmaya engel olmaz. Ağır suçun mirasçılıktan çıkarma nedeni olarak değerlendirilebilmesi için hukuka aykırı olması gerekir. Meşru müdafaa, ıztırar hali gibi nedenlerle gerçekleştirilmiş eylemler zarara sebebiyet verse de hukuka uygun olduğundan mirastan çıkarma sebebi olarak değerlendirilemeyecektir.

Eylemin doğrudan miras bırakana veya yakınlarına karşı işlenmesi sonucu değiştirmez. Burada yakın kavramına kimlerin girdiği önemlidir. Yakınlar, miras bırakanın mutluluğuyla mutlu olup, hüznü ile hüzünlenen kimselerdir. Özetle miras bırakanın sevdiği bir yakın arkadaşına yönelen eylem de mirasçılıktan çıkarmaya sebebiyet verebilir.

2-Saklı paylı mirasçının; miras bırakana ya da ailesine karşı aile hukukundan doğan yükümlülüklerini önemli ölçüde yerine getirmemesi 

Çocukların malul vaziyetteki anne-babaya bakmamaları, kardeşlerin nafaka yükümlülüğüne aykırı davranmaları,mirasçının aşırı ilgisizliği,kapıyı açmaması, telefonları yüzüne kapatması, miras bırakanın onur ve haysiyetini gözetmemesi, uyuşturucu satması veya kullanması,vekalet yetkilerini kötüye kullanması, miras bırakanı gereksiz yere tıbbi müşahede altına aldırması veya bakımını yerine getirmemesi, eşlerin birbirlerine karşı olan sadakat ve yardım yükümlülüğüne aykırı davranmaları bu hususa örnek gösterilebilir.

3.Borç Ödemeden Aciz Sebebiyle Mirasçılıktan Çıkarma (Koruyucu Iskat)

Borç ödemeden aciz sebebiyle mirasçılıktan çıkarma; miras bırakanın saklı paylı mirasçısı olan altsoyunun borçlarını ödemekten acziyeti sebebiyle ona isabet edecek miras hissesinin tamamının  hemen alacaklıların eline geçmesini önlemek ve mirasçının çocuklarını korumak amacı taşır.Borç ödemeden aciz sebebiyle mirasçılıktan çıkarma bazı şartların varlığına bağlıdır. Bu şartlar;

1. Mirastan çıkarılan mirasçının, alt soyu bulunmalıdır.

Koruyucu çıkarmanın temel amacı mirasçının alt soyunun ekonomik geleceğini korumaktır. Alt soy kavramı evlilik birliği içinde yahut dışında çocuklar, torunlar, torunların çocukları ve soyun bu şekilde devamını kapsar. Bu durumda mirasçı saklı payının yarısından ıskat edilir.

2. Mirasçı borç ödemede aciz halinde olmalıdır.

Mirasçı borçlarını ödemeyecek durumda olmalıdır. Mirasçı aleyhine İcra İflas Kanunu kapsamında aciz vesikası düzenlenmiş olmalıdır.

3. Koruyucu çıkarma ile mirasçının saklı payının yarısı mirasçının doğmuş ve doğacak çocuklarına özgülenir.
4. Koruyucu çıkarma alt soyun doğmuş yahut doğacak çocukları lehine yapılır.
5. Koruyucu çıkarma vasiyet ya da miras sözleşmesiyle yapılmalıdır.

2. Mirasçılıktan Çıkarma (Mirastan Iskat) Nasıl Yapılır?

Mirasçılıktan çıkarma, kural olarak vasiyetname aracılığıyla yapılmaktadır. Ancak, tek taraflı bir tasarruf şeklinde miras sözleşmesi olarak da yapılabilir. Her iki şekille yapılan mirasçılıktan çıkarma tasarrufundan da her zaman tek taraflı olarak dönülebilir. Mirastan çıkarma, mirasın tamamına ilişkin olabileceği gibi mirasın bir kısmını da kapsayabilir.

3. Mirasçılıktan Çıkarmanın İptali Davası

Türk Medeni Kanunu’nda vasiyetnamenin iptaline dair sebepler;

1. Ehliyetsizlik,
2. Vasiyetnamenin yanılma, aldatma, korkutma veya zorlama sonucunda yapılmış olması,
3. Tasarrufun içeriğinin bağlandığı koşullar veya yüklemelerin hukuka veya ahlaka aykırı olması,
4. Tasarrufun kanunda öngörülen şekillere uyulmadan yapılmış olması şeklinde düzenlenmiştir.

Mirastan çıkarmanın iptali davasında; ölüme bağlı tasarrufun, yukarıdaki sebeplerle uyum göstermesi halinde yalnızca mirasçılıktan çıkarma hükmü değil, yapılan bütün ölüme bağlı tasarrufun geçersizliğinden bahsedilecektir. Eğer ölüme bağlı tasarruf, vasiyetname şeklinde ise vasiyetnamenin tamamının geçersizliği ortaya çıkacaktır.

Bu iptal davasında; miras bırakanın gösterdiği sebebin doğruluğu ve varlığı, mirastan çıkarma dolayısıyla kendisine miras kalan vasiyet alacaklısı tarafından ispat edilir.

1. Mirastan Çıkarmanın İptali Davası Kime Karşı Açılır?

Mirasçılıktan çıkarmanın iptali davası; mirastan çıkarılmış mirasçı tarafından, mirastan çıkarma işleminden fayda sağlayan mirasçılara karşı açılır.

2. Mirastan Çıkarmanın İptali Davasında Zamanaşımı

Mirastan çıkarmanın iptali davası açacak kişi, iptal sebebini ve kendisinin hak sahibi olduğunu öğrendiği tarihten itibaren 1 yıl içinde iptal davasını açmalıdır. Her halükarda; vasiyetname varsa, vasiyetnamenin açıldığı tarihten, yoksa mirasın geçtiği tarihten itibaren iyiniyetli davalıya karşı 10 yıl, iyiniyetli olmayan davalıya karşı 20 yıl içinde bu dava açılmalıdır.

3. Mirastan Çıkarmanın İptali Davasında Görevli ve Yetkili Mahkemede

Mirasçılıktan çıkarmanın iptali davalarında, Asliye Hukuk Mahkemeleri görevlidir. Yetkili mahkeme ise miras bırakanın son yerleşim yeri mahkemesidir.

Bu haftaki yazımda mirastan çıkarmanın şartları ve mirastan çıkarmanın iptali davası hakkında sizlere bilgi vermeye çalıştım. Bir başka yazıda görüşmek dileğiyle. Kendinize iyi bakın. Sağlıcakla kalın.

HAFTANIN SÖZÜ: Birini eleştirmeden önce, herkesin sizinle aynı imkânlarla dünyaya gelmemiş olduğunu aklınıza getirin.